COĞRAFİ KEŞİFLER
Bilinen ilk harita Amasyalı Strabon’a aitti. Bu harita sadece Avrupa, İngiltere, Mezopotamya ve Akdeniz’in kuzey kıyıları hakkında bilgi veriyordu. Batlamyus’un haritası ise daha kapsamlıydı. Britanya, Mısır ve Mezopotamya daha detaylı bilgiler verilmiştir. İslam medeniyetinin ortaya çıkışıyla İslam alimleri coğrafyaya önemli katkılar yapmıştır.
Mesudi, İbni Havkal, İbni Fadlan, El Biruni, İbni Said, İbni Batuta gibi gibi seyyahlar, gördükleri yerler hakkında önemli bilgiler elde etmişler ve bu bilgileri coğrafyacılar harita üzerinde göstermişlerdir. 8 ve 11. Yüzyılları arasında Müslümanlar tarafından coğrafya ve haritacılık konusunda çok önemli çalışmalar yapılırken batıdaki çalışmalar yok denecek kadar azdır.
Nitekim İskandinav denizciler balıkçılık yapmak amacıyla Kuzey Buz Denizine açılmışlar ve Kuzey Atlantik’i görerek Batlamyus’un haritasında olmayan yerleri haritaya eklemişlerdir. Norveçli denizciler Beyaz Denize tesadüfen İzlanda ve Grönland’ı keşfetmişlerdir. Bizans’ta Batlamyus’un haritası bilinmesine rağmen haritacılık konusunda hiçbir çalışma yapılmamış sadece savaşlar ve doğudan gelen tüccarlar vasıtasıyla Doğu ülkeleri hakkında bilgi edinmeye çalışmışlardır.
Müslüman Araplar hac ve ticaret amacıyla Arabistan’a gelenlerden geldikleri yerler hakkında bilgi toplarken aynı zamanda İslam’ı yaymak amacıyla Asya ve Afrika’ya çok sayıda insan göndermişler ve bunların verdikleri bilgiler doğrultusunda haritalara önemli eklemelerde bulunmuşlardır.
9.yüzyılın sonlarında Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle İran, Horasan ve Türkistan hakkında önemli bilgiler öğrenmişlerdir. Öğrendikleri bu bilgiler harita üzerinde gösterilmiş ve böylelikle Asya hakkında yeni bilgilere ulaşılmıştır. Müslüman Araplar özellikle Afrika hakkında çok önemli veriler toplayarak bunları haritalandırmıştır.
Abbasi halifesi Me’mun , Batlamyus’un haritasını Arapçaya tercüme ettirip yeni bilgiler ilave ettirdikten başka ilk defa bir meridyen genişliğini ölçtürmüştür. Meridyenin genişliğini ölçme işi Ebu Fida ve İbni Yunus tarafından eserlerinde geniş bir şekilde anlatılmıştır.
Arap astronomi alimi Ebu Hasan Afrika ve İspanya üzerinde inceleme yaparak Batlamyus’un haritasının hatalı olduğunu tespit edip doğru bir şekilde haritalandırmıştır. Enlem ve boylam konusunda önemli çalışmalar yaparak iki eser yazmıştır. 9. Yüzyılda İstahri, enlem ve boylam konusunda önemli çalışmalar yapmış ve kitap yazmıştır. 10. Yüzyılda İbni Halkav yine İspanya ve Afrika konusunda iki önemli eser yazmıştır. 11. Yüzyılda Mesudi ve Bekri coğrafya ve haritacılık konusunda çalışmalar yapmıştır.
12. yüzyılda Endülüslü İdrisi ilk defa 69 haritadan oluşan bir dünya haritası yapmıştır. 13. Yüzyılda Yakubi Mülükü Zeheb adında bir coğrafya ansiklopedisi hazırlamıştır. 13 ve 14. Yüzyıllarda astronomi bilgini Kazvini ve Ebu Fida coğrafya ve haritacılık konusunda önemli eserler yazmışlardır. (Asarı Bilad Ahbarul Bilad, Kazvini’nin eseri) Arap ve Türk coğrafyacılar İran, Horasan ve Arabistan hakkında önemli bilgiler vermiştir. Müslüman Arapların 14. Yüzyıldan itibaren Asya’nın en doğu ucuna ulaştıkları hatta Japonya ve Avustralya’ya gittiklerine dair bilgiler vardır.
Arap coğrafyacılar Afrika’da Sudan, Habeşistan, Kamerun, Madagaskar’a kadar ulaşmışlardır. Afrika’yı baştan başa gezerek Nun Burnuna ulaşmışlardır. Araplar İspanya’dan Çin’e kadar ticaret yaptıkları için gördükleri pek çok yeri coğrafyacılara bildirmişler ve bunlar harita üzerinde gösterilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder