BÜYÜK İSKENDER
(M.Ö. 356-M.Ö. 323)
Babası 2.Filip’in öldürülmesinden sonra komutanlar tarafından kral ilan edildi. İlk iş olarak rakiplerini ortadan kaldırdı. 2.Filip’in sağlığında Asya seferini gerçekleştirmek üzere oluşturulan ordunun başkomutanı seçildi. Delphoi üzerinden Makedonya’ya dönerken M.Ö. 335 yılı ilkbaharında Trakya’ya girdi. Şipka Geçidini aşarak Triballileri yendikten sonra Tuna’yı aşarak Getaları mağlup etti. Ardından Makedonya’ya gelerek burayı işgal etmiş olan İliryalıları yendi. Ardından Yunanistan’a giren Büyük İskender burayı hakimiyet altına aldı.
Doğu Seferi
Tahta çıktığından beri Pers İmparatorluğunu ele geçirmeyi amaçlayan İskender sefer hazırlıklarına girişti. M.Ö. 334 ilkbaharında 30 bin piyade ve 5 binin üzerinde süvariden oluşan ordusuyla yola çıktı. Ordusuna mühendis, mimar, bilim adamı ve tarihçiler de eşlik ediyordu.
İlk olarak Truva’yı ziyaret eden İskender, Akhilleus’un mezarına çiçek bıraktıktan sonra Pers ordularıyla ilk kez Granikos Çarpışmasında karşı karşıya geldi. Bu savaştan elde ettiği zafer ona Batı Anadolu’nun kapılarını açtı. Batı Anadolu’nun fethini tamamladıktan sonra M.Ö. 333 ilkbaharında Akdeniz kıyı yolunu takip ederek Perge’ye ulaştı. Efsaneye göre Frigya’dan geçerken Asya’ya hükmedecek kişinin çözebileceğine inanılan Gordion düğümünü kesti. Gordion’dan Ankry’ya, oradan da Kapadokya ve Kilikya kapıları üzerinden güneye indi.(Kilikya Kapısı, günümüzdeki Gülek Boğazı) Misis köprüsünden geçerek Miryandos (İskenderun yakınları) dolayında kamp kurduğunda, Pers hükümdarı 3. Darius da Pinaros Çayı (Deliçay) kıyısında savaş düzeni almıştı. İssos Çarpışması adı verilen bu savaşta Darius kesin bir yenilgi aldı ve ailesini savaş alanında bırakarak kaçtı.
İskender bu zaferden sonra Suriye’ye ve Fenike’ye doğru ilerledi. Amacı Fenike kıyılarını fethederek Pers donanmasını üssüz bırakarak etkisizleştirmekti. 3. Darius’un barış önerisine karşı, kendisini Asya’nın efendisi olarak tanımasını ve koşulsuz teslim olmasını istedi.
İlk başlarda Pers şehirlerini kolayca ele geçirmesine karşın, Tiros (Sur) önünde sert bir direnişle karşılaştı. Kuşatma sürerken 3. Darius ailesi için 10 bin talent ödemeyi ve Fırat nehrinin batısını teklif etti. Bu olayla ilgili olarak İskender’in komutanı Parmenion’un “İskender’in yerinde olsam kabul ederdim” dediği buna karşılık İskender’in de “Parmenion olsaydım ben de kabul ederdim” dediği rivayet edilir.
Tiros şiddetli saldırılara dayanamayarak M.Ö. 332 yılı temmuz ayında düştü. Buradan sonra güneye ilerleyen İskender Gazze’yi ele geçirdikten sonra kasım ayında Mısır’a girdi ve halk tarafından kurtarıcı olarak karşılandı. Memphis’te kutsal Apis’e kurbanlar keserek firavunların geleneksel çifte tacını giydi. Kışı Mısır’da geçirerek çeşitli düzenlemeler yaptı ve Alexandria (İskenderiye) şehrini kurdu. Mısır’ın fethiyle Doğu Akdeniz’de kesin denetim sağlayan İskender, M.Ö. 331 ilkbaharında Tiros’a döndü.
Suriye’ye Makedonyalı bir satrap atadıktan sonra Mezopotamya’ya ilerledi ve Tapsakos’a vardı. Ninive’yle Arbela (Erbil) arasında Gaugamela Savaşında 3. Darius’u bir kez daha yendi. Güneye inerek Babil’i aldı. Ardından İran içlerine yöneldi. Persepolis’te 1.Serhas’ın sarayını törenle yaktı.
M.Ö. 3300 ilkbaharında Media’ya girerek başkent Ekbatana’yı (Hamedan) aldıktan sonra daha doğudaki toprakları almak için yeni bir sefer başlattı. Kısa sürede Hazar kıyılarına, oradan da Afganistan içlerine ulaştı. Bu fetihler sırasında Makedonyalı ve Pers bileşimine dayanan yeni bir yönetim sistemi oluşturduğundan, komutanlarıyla anlaşmazlıkları arttı. Kendisine suikastle suçladığı Parmenion’la oğlunu ortadan kaldırarak ordusunu baştan düzenledi. M.Ö. 330-329 kışında kuzeye ilerledi. Ardından Siriderya’ya ulaştı ve burada sert bir İskit direnişiyle karşılaştı.
Davranışlarıyla giderek bir Doğu despotuna dönüşen İskender, Pers hükümdarları gibi giyinmeye proskinesis (hükümdar karşısında yere kapanarak selamlama) uygulaması gibi Pers geleneklerini benimsemeye başladı. Bu arada Baktrane prenseslerinden Roksana ile evlendir.M.Ö. 327 yılında Hindistan üzerine yürümek amacıyla Baktriane’den ayrıldı. M.Ö. 326 baharında İndus ırmağı yakınındaki Taksila’ya girdi. Bu bölgenin hükümdarı Poros’u Hidaspes Çarpışmasında yendi. Başarısını kutlama amacıyla burada Aleksandreia Nikaia kentini ve burada ölen atı Boukefalos’un adını verdiği Boukephalia kentini kurdu. Daha doğuya gitmek için Hifasis ırmağına kadar gitmesine rağmen ordunun ayaklanmak üzere olması nedeniyle geri döndü.
Hidaspes Irmağı kıyısında bir donanma oluşturduktan sonra İndus Irmağı boyunca Hint Okyanusuna kadar ilerledi. Bu arada girdiği bir çarpışmada ağır yaralandı. M.Ö. 325 ağustos ayında Patala’ya vardı ve bir liman ve bir tersane yaptırdı. Dönüş yolculuğu için ordusunun bir kısmı denize açılırken, kendisi de kıyıyı izleyerek Gerpsia’ yı geçti. Bu arada Hindistan seferi için hazırlıklara başladı.
Kendisine tanrısal onurlar yakıştıran ve bunu Yunan kentlerine zorla kabul ettiren İskender, M.Ö 324 yılında Luristan’da yerel halka yönelik sert bir sindirme hareketine girişti. İlkbaharı Babil’de geçirdi ve gelen elçileri kabul etti. Babil’de sulama kanalları yaptırmayı ve Basra Körfezi kıyılarında yeni kentler kurmayı planladığı bir sırada hastalandı ve henüz 32 yaşındayken M.Ö. 323 yılında öldü. Cenazesi önce Memfis’e, oradan da İskenderiye’ye götürüldü ve burada altın bir tabuta konuldu.
Büyük İskender’in
seferleri
