GÜNEY AZERBAYCAN
Settar Han önderliğindeki Tebriz merkezli Güney Azerbaycan Türkleri , 1906 yılında mücadele başlamış ise de, İran’ı iki nüfuz bölgesine ayıran 1907 Rus-İngiliz Anlaşması’nın imzalanmasından sonra Ruslar bu hareketin Kuzey Azerbaycan’a sıçramasından korktukları için İngilizler ve İranlılar ile anlaşarak bu hareketin bastırılması için elinden geleni yapmıştır. Daha sonra Kaçar Hanedanını devirerek başa geçen Pehlevi Hanedanının polis teşkilatı Azerbaycan Türkleri üzerinde büyük bir baskı oluşturmuştur. Bu baskıya dayanamayan Azerbaycan Türkleri 1920 ve 1922’de yeniden başkaldırmışlar ise de kanlı bir şekilde bastırılmıştır.
İran’ın bu vahşi baskısı 1930’lara kadar devam etmiştir. 1930’lar İran’daki Rus-İngiliz rekabeti devam etmiş ve İran petrollerinden pay alma mücadelesi 1940’lar ciddi bir hale gelmişti. 2.Dünya Savaşının bitmesiyle Ruslar, İran’daki Türkleri bir maşa olarak kullanmak istemiştir. Bu amaçla Rusya, Güney Azerbaycan Türklerinin giriştikleri mücadeleye politik yönden destek vermişlerdir.
Güney Azerbaycan Türkleri İran hükümetinden iki talepte bulunmuştur.
1- Azerbaycan’da Türkçe eğitim yapan okulların açılması,
2- Azerbaycan’a otonomi tanıması.
Güney Azerbaycan Türkleri haklarını silahla koruma yoluna giderek Azerbaycan’ın tamamını kontrol altına almışlardır. Bu gelişme karşısında İran harekete geçince Ruslar bu harekete engel oldu. Bunun üzerine Güney Azerbaycan Türkleri İran’a bağlı otonom Azerbaycan Cumhuriyetini ilan ettiler.
Rusların İran’dan çekilmesinden sonra Güney Azerbaycan İran tarafından 14 Aralık 1946’da işgal edildi. İran işgalindeki Güney Azerbaycan’da Türk ve Türkçe kelimeleri ve Türkçe öğrenmek yasaklandı. Böylelikle Güney Azerbaycan Türklerini İranlılaştırma politikası uygulanmıştır.
